Het Coronavirus: wat we kunnen leren van de Joodse hygiënewetten en voorzorgsmaatregelen uit de veertiende eeuw.

Written by Hans Wallage | Published on 27/05/2020

Handen wassen, hoesten in de elleboog, 1,5 meter afstand houden en vooral binnen blijven wanneer je je ziek voelt. Door advertenties, berichten op social media en reclamespotjes probeert de Nederlandse overheid de samenleving al een aantal maanden op de nodige voorzorgsmaatregelen te wijzen om snelle verspreiding van het Coronavirus tegen te gaan. Maar hoe langer het duurt, hoe meer twijfel ontstaat of de genomen maatregelen wel het gewenste effect hebben. Onzekerheid en scepsis zijn een logisch gevolg van de enorme medische, sociale, economische en maatschappelijke impact die het virus heeft en nog zal hebben. Maar ook al leiden de voorzorgsmaatregelen tot het nodige ongemak, de geschiedenis leert dat het letten op hygiëne en sociale onthouding de sleutel is om het virus in te dammen.          

Toen de pest rond het jaar 1348 voor vele doden in de Nederlanden zorgde, begon de bevolking zich in onder andere Arnhem, Nijmegen en Utrecht het volgende af te vragen: hoe kan het nu dat de Joodse gemeenschap minder hard wordt geraakt dan de rest van ons? Waar de christelijke bevolking in een hoog tempo werd besmet, leek het wel alsof Joden door de pest werden overgeslagen. De angst en moedeloosheid die de pest met zich meebracht, de bestaande vooroordelen tegen de Joodse gemeenschap, maar bovenal de urgentie om de verspreiding te stoppen, leidde ertoe dat de Joden werden beschuldigd van het vergiftigen van openbare waterbronnen. Wat kon anders de reden zijn dat de Joodse gemeenschap niet ziek werd en de overige bevolking wel? Het directe gevolg was dat Joden door woeste mensenmenigten levend werden verbrand [zie foto] of uit steden en dorpen werden weggejaagd.

Maar wat waren de werkelijke redenen dat de Joodse gemeenschap minder hard door de bacterie werd geraakt?

1) Het zo min mogelijk gebruik maken en aanraken van publieke goederen:            
 Voor de Joodse gemeenschap was het niet rein om uit publieke waterputten te drinken. Het ontwijken en niet gebruik maken van publieke bronnen en ruimten zorgde voor een afname van de verspreiding van de pest onder de Joodse gemeenschap.    

2) Joodse reinheidswetten: het belang van regelmatig je handen wassen.       
Volgens het boek Leviticus, dat onderdeel uitmaakt van de Hebreeuwse bijbel, moeten Joden het lichaam regelmatig en op speciale tijden van de dag wassen. Het wassen van de handen zorgde ervoor dat de bacterie zich minder makkelijk van lichaam naar lichaam kon verspreiden. Met andere woorden, het feit dat Joden vaker de handen wasten zorgde ervoor dat ze minder snel met de pest besmet werden.         

3) Quarantaine of ‘’social distancing’’: het in acht nemen van een zekere periode van afzondering indien er sprake is van een besmettelijke ziekte.             
Volgens Leviticus moet een persoon die is besmet met een overdraagbare ziekte, zeven dagen in afzondering leven. Op de zevende dag onderzoekt de rabbijn hem opnieuw. Als blijkt dat zijn lichaam niet verder is aangetast door de besmetting, moet hij zichzelf opnieuw zeven dagen afzonderen. Zeven dagen later onderzoekt de rabbijn hem nogmaals, en als de besmetting zich niet heeft uitgebreid, zal hij hem rein verklaren. Het feit dat een besmet persoon zich niet mocht mengen in het openbare leven verkleinde de kans  dat de pest zich kon verspreiden binnen de Joodse gemeenschap.

In sommige plaatsen hebben de Joodse voorzorgsmaatregelen en bestaande reinheidswetten ervoor gezorgd dat maar 5% slachtoffer werd van de pest, terwijl het gemiddelde in niet-Joodse gemeenschappen vaak boven de 25% lag.  Met andere woorden, de Joodse gemeenschap liet in de 14^de eeuw al zien hoe je door voldoende aandacht aan hygiëne en door je niet onnodig te begeven in sociale ruimten, het aantal besmettingen kunt verminderen.

Recent Posts